Montag, 27. Februar 2012

Kuko kun ŝtrejzeloj

Mia patrino bakis kukojn je ĉiu semajnfino. Tiam, en la 1950aj kaj 1960aj jaroj, membakita kuko estis malmultekosta bongustaĵo por familio, kiu konsistis el gepatroj kaj ses gefiloj. Ĝi ankaŭ estis komfortaĵo - estante malsata, oni simple iris en la kuirejon kaj detranĉis pecon da kuko. Dum multaj jaroj la semajnfina kuko estis daŭra parto de mia vivo. Iam mi edziĝis. Modernaj geedzoj ne havas tempon nek emon por baki kukon, kaj la tradicia membakita kuko malaperis el mia vivo.

Intertempe mi mem bakas kukon. Malofte, ne tro bone, malmultspece. Volonte. Mi preferas kukon kun ŝtrejzeloj. Ŝtrejzeloj estas similaj al grajnoj el butero, faruno kaj sukero. Atentu, ke kukoj konsistas el pura energio (karbonhidratoj el faruno kaj sukero, grasoj el butero).

La ingrediencoj por la pasto:

  • 500 gramoj da faruno
  • 1/4 litro da lakto
  • 60 gramoj da sukero
  • 1 ovo
  • 50 gramoj da butero
  • 1 peco da feĉo (en Germanio oni vendas ilin po 40-42 gramoj.)
  • iom da salo
  • Laŭplaĉe aldonu vanilan sukeron.

La ingrediencoj por la ŝtrejzeloj:

  • 400 gramoj da faruno
  • 250 gramoj da butero
  • 200 gramoj da sukero
  • iom da salo
  • Laŭplaĉe aldonu vanilan sukeron.

Preparado de la pasto:

Ĉiuj ingrediencoj havu temperaturon de la ĉambro, ili ne ĵus venu el la malvarmujo. La butero por la pasto kaj por la ŝtrejzeloj estu preskaŭ siropeca. Estu atenta pri puraj manoj, lavu ilin iam kaj tiam.

Grava paŝo je la komenco: Mi kribras la farunon. Tiel aero miksiĝas inter la faruno, el kiu la feĉo-fungoj prenas la oksigenon por produkti gason kaj ŝveligi la paston. Poste mi deprenas du kulerojn da faruno kaj metas ilin kune kun la lakto kaj la erigita feĉo en ujon. Mi forte turnomovas la miksaĵon, ĝis la faruno kaj la feĉo tute solviĝis en la lakto.

La restan farunon kaj la aliajn ingrediencojn (buteron, sukeron, ovon, salon) mi miksas en pelvo kaj verŝas la feĉo-lakton sur tion. Nun mi knedas la tuton. Ĝi ŝanĝiĝas al pasto. Komence ĝi estas iom tro malseka, tial mi aldonas kelkfoje iometon da faruno. Faruno taŭgas ankaŭ por forigi de la manoj la restaĵojn de malseka pasto: Mi prenas farunon kaj movas la manojn, kvazaŭ mi lavus ilin sub akvo. La pasto estas bona, kiam ĝi ne plu algluiĝas al la fingroj, nek deiĝas vezikecaj pastofolioj. Mi kovras la pelvon per tuko. Kutime oni legas, ke oni metu la pelvon en iun varman lokon. Mi uzas artifikon: Mallonge (tri, eble kvin minutojn) mi hejtas la kuirfornon per temperaturo de 50 gradoj (vere »per«, ne »ĝis«). La interno de la forno tiam estas iom pli varma ol homa mano. En la bakujon mi metas la kovritan pelvon por 30 ĝis 60 minutoj. Dum tiu tempo la pasto ŝvelas ĝis la duoblo aŭ eĉ kvaroblo de la origina spaco.

Preparado de streŭseloj:

Mi miksas kaj knedas la substancojn. Post kelkaj minutoj estiĝas dikaj grajnoj. Tiuj estas niaj ŝtrejzeloj. Ili jam estas bongustaj kaj povas atendi ĝis la …

Bakado de la kuko:

Malplenigu la tablon, forprenu ĉiujn tasojn, telerojn, cigaredojn kaj ĉefe la cindrujon. Purigu ĝin. La tablon, ne la cindrujon.

Mi disŝutas iom da faruno sur la tablo. Post kiam ŝvelis la pasto, mi prenas ĝin el la bakujo kaj metas ĝin sur la farun-kovritan parton de la tablo. Mi movas pastorulon sur la pasto tien kaj reen kaj tiel formas tavolon. Tiun mi metas de la tablo, metas ĝin sur la bakpleton kaj per la pastorulo sternas ĝin, ĝis ĝi tute kovras la pleton. Nun venas la kruela parto de la raporto, mi petas, ke infanoj ne plu legu. Vere kruela momento …


Mi prenas manĝoforkon kaj kelkfoje pikas ĝin en la pasto-tavolon. Tra tiuj etaj truoj dum la posta paŝo eliĝas troa gaso, alikaze ĝi formus vezikojn, kaj mi havus ne platan kukon, sed bakitan montetaron.

Denove la pasto moviĝas en la bakujon por iomete ripozi kaj dormi. Post dudek minutoj - aŭ simila daŭro - la pasto ŝvelas ĝis duobla dikeco. Mi prenas la pleton el la bakujo kaj per peniko surŝmiras iom la lakto sur la tuta areo de la pasto. La lakto efikas kiel gluo: Mi sterne disĵetas la ŝtrejzelojn sur la pasto, ili devas tute kovri ĝin, kaj la lakto fiksas ilin.

Je la lasta paŝo la kuko revenas en la bakujon, kie ĝi finpretiĝas per 15-minuta bakado je 175 gradoj. Post tiu kvaronhoro malŝaltu la fornon, sed ne malfermu la klapon de la bakujo! Post kelkaj minutoj mi liberigas la pleton el la bakujo. Mmh, bongusta!

Vi povas preni duonon de la indikitaj amasoj por la ŝtrejzeloj kaj glazuri la kukon per polvosukero. Por fari glazuron, prenu 250 gramojn da polvosukero, aldonu iomete (!) da citronsuko kaj iom da akvo (eble kuleron post kulero). Kirlu ĝin, ĝis vi ricevas blankan, pastecan amason. Verŝu ĝin post la bakado sur la ŝtrejzelojn. Tio estas eĉ pli da sukero …
(Tio estas modifita teksto. En la originala blogero mi uzis la vorton "streŭseloj", kiun mi ŝanĝis al ŝtrejzeloj.)


Kunmetaĵoj:

al·don·i | al·glu·iĝ·i | ali·kaz·e | bak·ad·o | bak·uj·o | bon·gust·a | bon·gust·aĵ·o | cindr·uj·o | de·iĝ·i | de·nov·e | de·pren·i | de·tranĉ·i | dis·ĵet·i | dis·ŝut·i | du·obl·a | edz·iĝ·i | el·iĝ·i | er·ig·it·a | est·iĝ·i | farun-kovr·it·a | fin·pret·iĝ·i | for·ig·i | for·pren·i | ge·edz·oj | ge·patr·oj | ge·fil·oj | inter·temp·e | iom·et·e | karbon·hidrat·o | kelk·foj·e | komfort·aĵ·o | kovr·it·a | kuir·forn·o | kuir·ej·o | kvar·obl·a | kvar·on·hor·o | laŭ·plaĉ·e | liber·ig·i | mal·aper·i | mal·ferm·i | mal·long·a | mal·mult·e·kost·a | mal·oft·e | mal·mult·spec·e | mal·plen·ig·i | mal·sat·a | mal·sek·a | mal·ŝalt·i | mal·varm·uj·o | manĝ·o·fork·o | mem·bak·it·a | miks·aĵ·o | miks·iĝ·i | mont·et·ar·o | mov·iĝ·i | past·o·foli·o | past·o·rul·o | patr·in·o | pli·a | prepar·ad·o | pur·ig·i | rest·aĵ·o | re·ven·i | semajn·fin·o | sirop·ec·a | solv·iĝ·i | sur·ŝmir·i | ŝanĝ·iĝ·i | ŝvel·ig·i | tro·a | turn·o·mov·i | vezik·ec·a   

Montag, 20. Februar 2012

Kutimaj kaj ordinaraj manĝoj


Mi naskiĝis en Lutherstadt (»Luther-urbo«-) Wittenberg, kiu tiam kaj nun apartenas al la lando Saksio-Anhalto, kaj loĝis tie en la kvartalo Lerchenberg-Siedlung ĉe la norda rando de la urbo. Nian panon ni aĉetis ĉe bakisto, kies nomon mi ne scias, en iom pli suda kvartalo Friedrichstadt. Ĝi ne estis tro malproksime, eble en distanco de unu kilometro. Havante aĝon de ĉirkaŭ kvin jaroj, mia patrino ofte sendis min aĉeti panon. Tiu pano estis bongusta, ĝi odoris apetitige, kaj la krusto de la pano … nu, vi eble scias, ke la gusto de pano devenas de la krusto. Kiam mi venis hejmen, unu ekstremo de la pano ne plu havis kruston.


Poste ni transloĝiĝis al urbeto ĉe Berlin. Miaj gefratoj estis plenkreskintaj, »ekster la hejmo«, kiel oni nomis tion. Mi estis la postrestinta filo. Miaj gepatroj havas grandan ĝardenon ĉirkaŭ dometo, kaj mia patrino rikoltis terpomojn, salaton, tomatojn. Pomoj kaj ĉerizoj kreskis sur niaj arboj. Grosojn, fragojn, ruĝajn kaj nigrajn ribojn ni plukis per la mano kaj tuj metis en la buŝon. Karotojn kaj rafanetojn ni tiris el la tero, iomete lavis kaj manĝis ilin. Kokoj donis ovojn.


Kiam mi nuntempe iras en la vendejon, mi ne komprenas, kiom kostas kilogramo da ĉerizoj. En mia junaĝo mi ricevis ilin senpage el nia ĝardeno. Legomoj kaj fruktoj kreskas ĉie en nia lando.


Mi ne scias, ĉu hodiaŭ en Eŭropo vivas junaj homoj, kiuj opinias simplan panan kruston aparta bongustaĵo. Same mi ne scias, ĉu ekzistas pano, kiu ankoraŭ estas tiel bongusta.


De tempo al tempo mi interparolas kun samaĝanoj pri tiuj forgesitaj manĝaĵoj. Ekzistas multaj tiaj. Ĉu vi jam manĝis salitan buterpanon kaj simplan pomon? Aŭ panon kun butero kaj mustardo? Kiam vi lastfoje manĝis je tagmezo terpomojn kun butero kaj Leberwurst-kolbaso? 



Ankaŭ en Norda Frislando tradiciaj manĝaĵoj estas ŝatataj. Tipa vintra plado estas verda krispa brasiko (Grünkohl) kun rostitaj terpomoj, porkkapa viando (Schweinebacke), kolbaso (Rauchenden/Mettwürste) kaj rostita, peklita porkaĵo (Kassler).



Montag, 13. Februar 2012

La muelilo de Amrum

Sur »mia« insulo Amrum en la Norda Maro vi trovas du ventmuelilojn, el kiuj unu estas sufiĉe fama vidindaĵo. Ĝi estis konstruata en 1771. Laŭ onidiroj la ŝipveturigisto Knudten alportis la dispecigitian muelilon de Amsterdam kaj rekonstruigis ĝin proksime de sia domo en la loko Nebel. En 1963 la lasta muelisto devis nuligi la metion, ĉar ĝi ne plu estis profitodona.

Insulanoj kaj amikoj de la muelilo fondis »Societon por la Konservado de la Ventmuelilo de Amrum« kaj ŝanĝis la konstruaĵon al muzeo. La muelila korpaĵo restis neŝanĝita, tial oni hodiaŭ povas rigardi teknikan instalaĵon de la 18a jarcento.

La muelilo trovis novan destinon, ĝi nun estas ne nur muzeo, sed ankaŭ ekspoziciejo kaj loko de geedziĝoj.

Estas daŭra neceso de mono, ĉar la »dento de la tempo« ronĝis la muelilon, ventegoj (precipe la aŭtunaj ventegoj de 2011) kaj veteraĉoj damaĝis ĝin. Libervolaj financaj donacoj kaj senpagaj laboroj de metiistoj helpas plenumi nur la bazajn riparojn. Ĝis nun ne estas eble komplete renovigi ekzemple ambaŭ muelilajn alojn, la kapon, la fragmitaĵon kaj la poplolignan surmetaĵon de la bremso.


Ligilo: www.amrumer-windmuehle.com


Kunmetaĵoj:
al·port·i; dis·pec·ig·it·a; fragmit·aĵ·o; ge·edz·iĝ·o; instal·aĵ·o; insul·an·o; jar·cent·o; konserv·ad·o; konstru·aĵ·o; korp·aĵ·o; meti·ist·o; muel·il·o; muel·ist·o; ne·ŝanĝ·it·a; nul·ig·i; oni·dir·o; poplo·lign·a; profit·o·don·a; re·konstru·ig·i; re·nov·ig·i; sen·pag·a; sur·met·aĵ·o; ŝip·vetur·ig·ist·o; vent·eg·o; vent·muel·il·o; veter·aĉ·o; vid·ind·aĵ·o;

Samstag, 11. Februar 2012

Vintra aparteco


Hodiaŭ matene mi promenis laŭ la bordo ĉe la suda pinto (»Südspitze«) de Wittdün. La temperaturo estis eble ĉe minus tri gradoj, la akvo estis glaciiĝinta, la suno afable brilis el preskaŭ sennuba ĉielo. Mi pasis la pramhavenon kaj ekvidis la glaci-turetojn. Tio estas rava motivo por mia blogo, mi pensis. Bedaŭrinde mi ne havis mian fotilon kun mi. Do mi reiris, prenis la fotilon kaj novajn pilojn kaj denove iris al »Suda pinto«. 
Tiuj turetoj estiĝas el la ludo inter glaciiĝo kaj tajdo. Ili kreskas de tago al tago kaj atingas altecon de pli ol duona metro.
Mi daŭrigas mian vojon. Trunketa moleo kun rompiĝintaj glaci-platoj:
Mi adiaŭas per rigardo al la Norda Maro kovrita de glacio. 
Kunmetaĵoj:

alt·ec·o; bedaŭr·ind·e; daŭr·ig·i; de·nov·e;  du·on·a; ek·vid·i; est·iĝ·i; fot·il·o; glaci·iĝ·i; pram·haven·o; re·ir·i; romp·iĝ·i; sen·nub·a; trunk·et·o; tur·et·o; 



Donnerstag, 9. Februar 2012

Vintro ne estas nur bela


La hodiaŭa mateno demonstraciis, kiel proksime estas beleco kaj krizaj statoj. La vivo sur Amrum kaj la najbara insulo Föhr dependas de ŝip-trafikado. Preskaŭ ĉiuj necesaĵoj de la homoj alvenas per pramoj. Malpli gravaj varoj kiel leteroj, pakaĵoj kaj aliaj poŝtaĵoj, sed ankaŭ gravaj varoj kiel nutraĵoj, vestaĵoj, petrolo kaj gaso por hejtado, veturiloj, maŝinoj. La malmultaj kamparanoj kaj fiŝistoj (kompreneble) ne povas vivteni per siaj produktoj la loĝantojn, ĉar tio jam ekde multaj jaroj ne plu estas ilia tasko.

Hodiaŭ matene mi legis en interreto informon de la entrepreno, kiu veturigas la pramojn.

(Atentu! Kriz-stata veturplano!)

Hieraŭ, marde, pramo surgrundiĝis kaj fine malfruis je kvar horoj. Sekve por kelkaj tagoj la regula tabelo de la pramveturado estas nuligita. La pramoj veturos depende la cirkonstancoj. Kiuj estas tiuj cirkonstancoj?

Vintro kreas specialan situacion.

La malaltaj, frostaj temperaturoj glaciigas la ĉebordan akvon. La glacio disrompiĝas de la tajda movado de la maro, la glaci-platoj ŝoviĝas unu sur la alian, estiĝas insuletoj kaj turetoj. Tiuj flosas en la havenojn kaj baras la albordiĝadon de la pramoj. Kun la tajdoj ili fordrivas, kelkaj el ili atingas la najbarajn havenojn kaj baras tiujn. Samtempe vento el oriento, ĝuste tiu, kiu alportis la nunan malvarmegon, kaŭzas malaltiĝon de la akvo. Tiuj du fenomenoj, la barado de la havenoj per glacio kaj la malalta akvonivelo, koincidas kaj grave malhelpas la ŝip-veturadon. 
Tio ne signifas danĝeron por la loĝantoj de la insuloj. Ni konas tiun situacion. Ne nur vintro kreas tian krizon. En kazo de ŝtormo aŭ treege malalta akvo en somero okazas ĉiujare kelkfoje, ke veturas nur unusola pramo dum tago. La vendejoj (ni havas tute ordinarajn ĉiovendejojn kiel ĉiuj aliaj urboj) havas stokon de varoj, la malvarmujoj estas plenaj, kaj la pramveturiga entrepreno favorigas la sendadon de varoj. Privataj aŭtomobiloj devas atendi. Se estiĝus treege kriza stato, tiam helpus helikopteroj. 



Kunmetaĵoj:

akv·o·nivel·o; al·bord·iĝ·ad·o; al·ven·i; bar·ad·o; bel·ec·o; ĉe·bord·a; ĉio·vend·ej·o; ĉiu·jar·e; de·pend·i; dis·romp·iĝ·i; for·driv·i; ek·de; est·iĝ·i; favor·ig·i; fiŝ·ist·o; glaci·ig·i; hejt·ad·o; insul·et·o; inter·ret·o; kamp·ar·an·o; kelk·foj·e; kompren·ebl·e; loĝ·ant·o; mal·alt·a; mal·alt·iĝ·o; mal·fru·i;  mal·help·i; mal·mult·a; mal·varm·eg·o; mal·varm·uj·o; mov·ad·o; neces·aĵ·o; nul·ig·i; nutr·aĵ·o; pak·aĵ·o; poŝt·aĵ·o; pram·vetur·ad·o; pram·vetur·ig·a; send·ad·o; sur·grund·iĝ·i; ŝip-trafik·ad·o; ŝip-vetur·ad·o; ŝov·iĝ·i; tre·eg·e; tur·et·o; unu·sol·a; vend·ej·o; vest·aĵ·o; vetur·ig·i; vetur·il·o; viv·ten·i;



Montag, 6. Februar 2012

Vintro sur Amrum

Sur la nordfrisaj insuloj la vetero estas malpli ekstrema ol sur la ĉeftero. La marakvo en somero malaltigas, en vintro altigas la temperaturon kompare al la temperaturoj sur la »kontinento«. Neĝo kaj glacio tial estas malpli oftaj.

Nuntempe, kiam dum la tuta tago la termometroj ne superas la nulan nivelon, la ĉebordaj regionoj glaciiĝas. La akvo alfluanta kaj forfluanta dum la tajdoj disrompas la maldikajn glaci-platojn, la glacio drivas maren, iam revenas kaj kelkfoje kunfandiĝas kun la nove kreskantaj platetoj.  
La albordiĝejoj de la pramoj en Wittdün estas kovritaj de glacio.

La malrapide vaganta glacio apartenas la belaĵoj de Amrum. La somero ĉe la Norda Maro estas bela - la vintro eksterordinara. Kutime en la malĉefa sezono alvenas nur malmultaj turistoj. Stratoj, vendejoj kaj ĉemaraj vojoj estas preskaŭ senhomaj, la naturo haltigas spiradon. Du aŭ tri fojojn en la semajno mi promenas tra la dunoj. Kutime tie mi estas sola, nur unuopaj leporoj serĉas manĝaĵon. Mi ĝuas la trankvilon de la insulo. Tagoj kiel la nunaj estas agrablaj, pro la alta aerpremo nur malmultaj nubetoj iam kaj tiam naĝas sur la blua ĉielo. Dum la plejparto de la tago la suno brilas.
Iam la aerpremo malaltiĝos, la nuboj grize kaj malhele ŝvelos, la vento puŝe impetos tra la stratoj, kaj mi zorge rigardos el la fenestroj, ĉu jam pluvas. Sed tio estas alia rakonto.

Kunmetaĵoj:
aer·prem·o; al·bord·iĝ·ej·o al·flu·i; alt·ig·i; al·ven·i; bel·aĵ·o; ĉe·bord·a; ĉef·ter·o; ĉe·mar·a; dis·romp·i; ekster·ordinar·a; for·flu·i; glaci·iĝ·i; halt·ig·i; kelk·foj·e; kun·fand·iĝ·i; mal·alt·ig·i; mal·alt·iĝ·i; mal·ĉef·a; mal·dik·a; mal·hel·a; mal·mult·a; mal·pli; mal·rapid·a; mar·akv·o; nord·fris·a; nub·et·o; nun·temp·e; plat·et·o; plej·part·o; re·ven·i; sen·hom·a; spir·ad·o ·; unu·op·a; vend·ej·o;