Sonntag, 19. Oktober 2025

puter.com: laborloko en interreto

La aplikaĵo "puter.com" (disŝirita "com.puter") estas retumil-baza, interreta laborloko. Unuflanke ĝi estas atentinda paŝo al sendependigo de interreta laboro disde fiksa laborejo, aliflanke ĝi montras la limojn kaj mizerojn de "libera", "malferma" kaj "senpaga" softvaro (FOSS).

Kio do estas "puter.com"? 

"puter.com" asertas pri si mem, ke ĝi estas kompleta komputero en retumilo, funkcianta per libera softvaro, senpaga, plena je funkcioj, rapida kaj etendebla. Fakte ĝi ne estas komputero, ĉar ĝi ne mastrumas la aparataron nek la operacian sistemon, sed ĝi estas labortablo kun programoj kaj retaplikaĵoj. Ĝiaj kapabloj dependas de la baze uzata komputero kaj ties retumilo. Ĝi storas dosierojn en sia propra nuba storo, oni povas elŝuti kaj alŝuti dosierojn. 

Havante retspacon, vi povas establi tute sendependan propran laborlokon. Tiucele vi elŝutas la dosieraron el Github kaj instalas ĝin je via retejo.



Kiom kostas "puter.com"? 

La uzado estas sen kostoj. Vi ricevas unu gigabajton da storo, sed vi povas aĉeti pli da storo (monata kotizo: 100 GB = 10 $, 500 GB = 25 $, 2 TB = 50 $). 

Kiel oni uzas "puter.com"?

Kiam vi unuafoje lanĉas "puter.com"-on, ĝi aŭtomate asignas al vi nomon kaj konton. Oni povas krei propran kontonomon kaj ligi ĝin al tiu aŭtomata konto. Sur la supro de la laborloko estas langeto, kiu enhavas kelkajn administrajn kaj mastrumajn opciojn. 

Tuj post la lanĉo estas je via dispono:

  • Startmenuo (demetejo de aplikaĵoj)
  • Foliumilo de dosieroj
  • Aplikaĵaro (magazeno de aplikaĵoj): ekstraj elŝuteblaj aplikaĵoj
  • Programiloj de aplikaĵoj por "puter.com"
  • Notlibro
  • Redaktilo por programado
  • aplikaĵo por registrado de fotoj kaj videoj (tamen nur por la enkorpigita kamerao, mian duan kameraon ĝi ne ekkonis)
  • sonregistrilo

Estas aliaj aplikaĵoj, kiuj indas elŝuti kaj uzi:

  • Viewer: Vidigo kaj prilaboro de fotoj
  • Player: vidigilo de videoj
  • Grist: tabelkalkulilo
  • PDF: PDF-legilo
  • Photopea: enreta prilaborilo de fotoj
  • Calc: kalkulilo
  • PuterZoom (sinanonco: Zoom / Discord style video call): Jitsi-klono por videobabiladoj?


Miaj spertoj:

Por la laborloko vi povas ŝanĝi la lingvon (ankaŭ al la germana, ne al Eo), sed la aplikaĵoj administras mem sian fasadon. Do Notepad (notlibro) ekzistas nur en angla lingvo, same kiel preskaŭ ĉiuj aliaj aplikaĵoj. Mi trovis dekduon da kalkuliloj, diversajn horloĝojn (inter ili eĉ tre belajn) kaj pli ol ducent (!) ludojn. 

PuterZoom tute ne havas iujn agordojn. Mi ne sukcesis starigi konekton al dua komputero. Nun mi ne scias, ĉu ĝi vere taŭgas por videobabiladoj, aŭ ĉu ĝi estas (nefunkcianta) telefono.

WordPad prezentis sin per ĉina skribo. La menuo vidigas la programtekstojn (header.title ktp.), evidente mankas la menutekstoj apartenantaj al la aplikaĵo.

La kanban-tabulo estas relative simpla vidigo pri progreso de projekto kun tri listoj: farendaj, aktualaj, finitaj taskoj. Mi ne povas difini aŭ aldoni proprajn listojn. Tre grave: Mi povas analizi la projekton per AI. Eĉ por tute malplena tabulo sen iuj taskoj la analizo daŭras longe … kaj estas longa. Kiel kutime: La aplikaĵo estas en angla lingvo. Mankas agordoj, dokumentoj, helptekstoj. 

Browser-light: Mi povis voki "esperanto.de" kaj aliajn retpaĝarojn. Pluraj aliaj retpaĝaroj ne estas vokeblaj: "Uh oh! We couldn't fully download everything we needed :( We will try again shortly. In the mean time, check for problems with your Internet connection!"), aliaj estas fuŝitaj, aŭ la Microsoft-serĉilo "Bing" intermiksiĝas, kvankam mi uzas la guglan retumilon. Nu jes, mi uzis retumilon ene de retumilo. 

La bona mesaĝo estas: Vi povas mem elekti la aplikaĵojn, kiujn vi volas aŭ devas uzi.

La malbona mesaĝo estas: Vi devas mem elekti pli malpli ĉiujn aplikaĵojn, kiujn vi volas aŭ devas uzi. Kutime oni ne scias, kion la aplikaĵoj faras, ĉu ili taŭgas por la celo.

Laŭ intenco puter.com evidente similas al Microsoft 365 und precipe ChromeOS, kiuj same enkorpigas kaj unuigas nub-storon kaj enretajn aplikaĵojn kaj pli kaj pli progresemajn retajn aplikaĵojn (PWA). 

Resumo: "puter.com" estas bona ideo por laboro, se vi volas storadi ĉiujn dokumentojn kaj datumojn en interreto kaj senŝoke (germane: stoßfrei) ŝanĝi komputeran laborejon al alia loko sen porti aparaton kun vi. Mi skribis komence, ke ĝi montras la limojn kaj mizeron de libera kaj senpaga softvaro: Jes, la aplikaĵoj estas bunta salato karakterizita per manko de gvidiloj kaj helpodokumentoj, parte neklaraj tasko kaj funkciado. Ĉiu povas fari programon por "puter.com", kaj ĉiu signifas: Mankas kontrolo pri bezono (eble jam ekzistas tri aplikaĵoj por la sama tasko), pri kvalito (ĉu la programo vere funkcias, ĉu ĝi estas facile uzebla kaj regebla), pri helptekstoj kaj aliaj dokumentoj ktp. Ne estas reguloj pri la grafika fasado, ĉiu planas kaj desajnas sian aplikaĵon laŭplaĉe. 

Freitag, 3. Oktober 2025

Paco, milito kaj naciaj ŝtatoj

Multaj personoj - tiuj estas politikistoj, ĵurnalistoj, “ekspertoj”, kiuj eble neniam havis armilon en la manoj - nuntempe parolas pri milito.

Mi opinias, ke sufiĉas tri frazoj por havigi al si bazajn sciojn pri milito kaj paco:

  • Milito estas nur daŭrigo de politiko per aliaj rimedoj.” (Carl von Clausewitz, prusa Generalmajor = generala rango de (proksimume) diviziestro, 1780-1831). Do, se vi volas kompreni la eksplodon de milito, vi devas esplori, kio estis ĝia politika kaŭzo. Esploru sufiĉe foren en la pasintecon, ĉar kaŭzo de milito povis estiĝi antaŭ jardekoj kaj malrapide kreski kaj flori ĝis la estiga okazo (germane: Anlass) de eksplodo. Mia preferata kaŭzo: maljusta, deviga packontrakto, kiu finas militon, kiu siasekve estiĝis pro maljusta, deviga packontrakto.
  • Neniu operaca plano postdaŭras la unuan kontakton kun malamiko.” (Helmuth von Moltke, Generalfeldmarschall = plej alta generala rango, ĉefgeneralo, 1800 - 1891). Jen la dua kerna frazo pri milito: Vi ne povas plani militon, sed nur la unuan atakon. Ĉi tiu ŝanĝas la tutan situacion.
  • La aserto “Oni venkas malamikon en batalo per armiloj, en milito per loĝistiko.” elstarigas la rolon de loĝistiko en milito kaj montras, ke longdaŭra sukceso dependas ne nur de batalforto, sed ankaŭ de kapablo organizi militon kaj provizi la armeanojn per transportiloj, komunikiloj, armiloj, municio, nutraĵoj kaj tiel plu.

Tiuj tri kernaj frazoj validas ekde la ekzisto kaj en la kadro de naciaj ŝtatoj.

Atentu: Mi nek estas juristo nek studis ian fakon rilatan al interpopola juro. La tuta ĉi tie priskribota sistemo ne estas jure difinita aŭ iel fiksita. La germana kaj la angla vikipedioj helpis min iomete trapenetri la ĝangalon de opinioj, ideoj kaj imagoj.

En 1648 la Vestfalia Paco ĉesigis tridekjaran serion da militoj. La packontraktoj signifis turniĝon en la eŭropaj interŝtataj rilatoj, ĉar fino de milito kaj ĝiaj plej diversaj sekvoj ne plu dependis (ekskluzive) de venkoj kaj malvenkoj, sed de la rezulto de traktadoj. Estiĝis la Vestfalia Sistemo de Suverenaj Ŝtatoj:

  • suvereneco (Ĉiu ŝtato havas ekskluzivan suverenecon - regorajton - super sia teritorio. Ne ekzistas supera instanco.)
  • teritorieco (Ĉiu ŝtato havas klarajn, difinitajn limojn.)
  • jura egaleco (Ĉiu ŝtato havas la saman rajton [pretendon] je suvereneco sendepende de sia grando.)
  • ne-interveno (En la tiama tempo tio ĉefe signifis, ke ekstera ŝtato ne rajtas enmiksiĝi en la religiajn praktikadojn kaj internajn strukturojn de alia ŝtato. Ĉiuj tri grandaj kristanaj konfesioj estis samrajtaj. Hodiaŭ ĝi ampleksas tute ĝenerale la ne-intervenon en internajn aferojn. )
  • Aldone: Minoritatoj, do lingvaj, kulturaj, religiaj kaj aliaj malplimultoj, kutime ĝuas protekton fare de ŝtatestro kaj ŝtataj institucioj. La principo "kies regiono, ties religio" (la ŝtatestro decidas pri la religio de siaj subuloj) ne plu validas.
  • Moderna aldono: Nuntempe oni postulas, ke ŝtato estu agnoskita de aliaj ŝtatoj. Ekzemplo: Tajvano estas agnoskita de dek-unu ŝtatoj kaj la Sankta Seĝo (= la Papo). Ĉi tiu lasta estas neŝtata, suverena subjekto. Palestino (havanta nek difinitajn limojn nek suverenecon) estas agnoskita de 157 ŝtatoj je 2025-09-29. Neŭtral-Moresnet (1816 ĝis 1919, inter Reĝlando de la Unuiĝintaj Nederlandoj kaj Prusio, poste Belgio kaj la Germana Regno) havis difinitajn limoj, sed nenian suverenecon.

Notu bone: Sekve de ĉi tiu sistemo militoj ne ŝanĝas suverenecon, teritoriecon kaj juran egalecon de iu ŝtato – laŭ mia kompreno. 

Ekde tiam reĝoj kaj princoj ne plu regis super teritorioj, kiujn ili pligrandigis aŭ perdis depende de milita bonŝanco, geedziĝo aŭ heredado. La homoj, la popolo komencis determini la landon. Tiu nova sistemo establis la nacion kiel grupon de homoj unuiĝantaj de lingvo, deveno kaj kulturo kaj la nacian ŝtaton.

La Vestfalia suvereneco estas ĝis hodiaŭ fundamento de moderna internacia sistemo de suverenaj ŝtatoj: Ŝtato do havas suverenecon kaj difinitajn limojn.

Tiu sistemo tamen ne malhelpis aŭ malebligis militojn, sed havis alian konsekvencon: Almenaŭ grandaj militoj finiĝas per longaj traktadoj kaj kontraktoj. Ĉiu, kiu faras militon, ne povas esti certa pri la rezulto.

Aliflanke: La »poreterne« fiksitaj limoj ŝoviĝas kaj ŝanĝiĝas, tutaj novaj ŝtatoj estiĝas. Jen certe nekompleta listoj de ŝanĝiĝoj de limoj kaj estiĝoj de ŝtatoj plejparte parkere el mia kapo (jarnombroj el vikipedio):

  • 1814 - 1815: La Viena kongreso nove ordigis la ŝtatojn en tuta Eŭropo post la liberigaj militoj kontraŭ Napoleono.
  • 1918 - eble 1922: Je la fino de la Unua mondmilito estiĝis ekzemple: Jugoslavio (sub diversaj nomoj), Ĉeĥoslovakio (sub diversaj nomoj, nunaj Ĉeĥio kaj Slovakio), Ukrainio (sub diversaj nomoj kaj regadoj), Irako + Libanono + Palestinio + Sirio + Turkio + aliaj teritorioj (multaj estiĝis protektoratoj de Britio kaj Francio). Rigardu la liston: Oni vidas hodiaŭajn militejojn.
  • 1920 / 1923: estiĝo de Turkio el la restaĵoj de Otomana Imperio
  • 1948: Koreujo dispartiĝas al (norda) Korea Popoldemokratia Respubliko kaj (suda) Korea Respubliko
  • 1949: Respubliko Ĉinio / Tajvano (Formozo) disiĝas de Ĉina Popola Respubliko
  • 1972: sendependiĝo de Bangladeŝo disde Pakistano
  • 1975: Maroko alproprietigas al si plejparton de la ĵus sendependiĝinta teritorio "Okcidenta Saharo". La statuso de la resta teritorio estas neklara.
  • 1975 / 1983: separatiĝo de Turka Respubliko Norda Kipro disde Kipro
  • 1976: reunuiĝo de Vjetnamio
  • 1993: sendependiĝo de Eritreo disde Etiopio
  • 2008: sendependiĝo de Kosovo disde Serbio
  • 2011: sendependiĝo de Suda Sudano disde Sudano. Post civitana milito Suda Sudano fakte ne plu ekzistas, ĝi estas fiaskinta ŝtato.

(Por germanoj: Vi trovas tradukojn el Esperanto en germanan lingvon en mia vortaro: http://www.tiny.cc/vortaro )

 

Sonntag, 21. September 2025

Pseŭdo-speciigo (Scheinartenbildung)

Homa etologio estas branĉo de prikonduta biologio, kiu aparte studas tiujn kondutojn de nia specio, kiujn oni povas konsideri denaskaj aŭ kiuj havas denaskajn fundamentojn. Moderna homa etologio enkorpigas la eltrovojn de klasika etologio, socibiologio kaj, ekzemple, lernado-teorio. La plej konata germanlingva esploristo kaj fondinto de ĉi tiu kampo estas Irenäus Eibl-Eibesfeldt (1928-2018).

La serĉado pri homaj kondutoj, kiuj okazas en preskaŭ identaj formoj en vasta gamo da kulturoj, plurfoje provokis akrajn debatojn. Ĝi principe kontraŭdiras vidpunktojn, laŭ kiuj homa evoluo estas determinita nur per edukado (do lernado).

Tamen oni vaste akceptis, ke denaskaj principoj de konduto (ekzemple la kontrolo de vizaĝmuskoloj dum ridetado) kaj lernitaj kondutaj ŝablonoj kune formas homan konduton: ekzemple denaskaj principoj, kiuj estas socie avantaĝaj, estas parte plifortigataj de edukado kaj kulturo, dum aliaj montriĝas ŝarĝoj, kiuj povas malfaciligi socian kunekzistadon kaj tial estas ofte kulture malfortigataj kaj subpremataj.

La etologoj Konrad Lorenz (1903-1989) kaj Eibl-Eibesfeld priskribas, kiel pseŭdospeciigo — ŝajna, neaŭtentika speciigo — estas uzata ĉe homoj por malefikigi la instinktojn, kiuj celas malhelpi la mortigon de samspeciuloj.

Ĉe homoj kiel ĉe plej multaj mamuloj ekzistas enecaj malhelpoj kontraŭ la mortigo de samspeciuloj. Ekzistas malsamaj “programoj” en denaska konduto por enspecia kaj eksterspecia agreso.

La programo de enspecia agreso celas kaŭzi signifan vundon al la partoprenantoj, dum eksterspecia agreso temas pri detrui la malamikon aŭ kapti manĝaĵon.

Tamen eblas, ke homoj traktas aliulojn laŭ sia percepto, kvazaŭ ili apartenus al malsama specio, ĉar tiuj havas malsaman lingvon, aspekton, vestaĵojn ktp., kio tiam ebligas kruelaĵojn. Tial alarmiloj ĉiam devas sonori, kiam ajn iu deklaras la riĉulojn, la dekstrulojn, la maldekstrulojn aŭ iun alian la malamiko. Estas precipe grave kaj danĝere, kiam iu deklaras membrojn de ekstergrupo malpurajnekredantoj.


(Por germanoj: Vi trovas tradukojn el Esperanto en germanan lingvon en mia vortaro: http://www.tiny.cc/vortaro )

Samstag, 6. September 2025

Traduko serĉata

Mi serĉas taŭgan, do mallongan kaj trafan tradukon por la germana vorto "Ausreißer" en matematika / statistika senco:

(de: Ausreißer; en: outlier) estas difinita kiel datumpunkto, kiu ŝajne ne falas en la atendatan distribuon por specifa datumaro. Ĝi povas esti tuj malakceptita, se ĝi estas kaŭzita de konata aŭ montrita fizika kialo kiel ekzemple poluado, mekanika difekto aŭ neĝusta alĝustigo. Datumpunkto, kiuj ŝajnas devii de la atendata specimena distribuo sen konata fizika kialo, devas esti kontrolata kiel eksterordinara valoro (= de: Ausreißer; en: outlier) uzante statistikajn kriteriojn. (Google Translator)

En statistiko, mezurita valoro, kiu signife devias de la tuta serio de mezuroj, nomiĝas (de: Ausreißer; en: outlier). Se (de: Ausreißer; en: outlier) ĉeestas, oni devas determini, ĉu la (de: Ausreißer; en: outlier) estas fakte fidinda kaj vera rezulto aŭ ĉu ĝi estas mezureraro.

Gugla tradukilo (Google Translator) uzas la tradukon "eksterordinara valoro", sed laŭ mi tio estas netrafa, netaŭga. 

es: valor atípico
ru: выброс
fr: donnée aberrante




Freitag, 22. August 2025

Elektra energio per vento

La generado de elektro el rikoltado de vento estas ĉiutaga temo. Iuj ŝajnigas, ke la generado kaj konservado de elektro kaj la aplikado ekzemple por aŭtomobiloj estas tute nova teknologio. Tute male. La tekniko de elektraj surstrataj veturiloj (1881, Trouvé) estas pli aĝa ol tiu de veturiloj kun brulmotoroj pelataj per benzino (1886, Benz) aŭ per dizeloleo (post 1893, Diesel). 


Vidu ankaŭ: https://esperanto-sh.blogspot.com/2019/09/la-elektra-automobilo.html


Mi deflankiĝas de mia temo. Hodiaŭ mi skribas pri la generado de elektro el vento. Hazarde mi trovis artikolon en malnova junulara scienc-teknika revuo de Germana Demokratia Respubliko »technikus« pri perventaj elektrocentraloj. Jen la modifita kaj tre koncizigita teksto devenanta el 1982, kiu priskibas problemojn kaj solvojn, kiuj estas tre konataj al mi.


Ĉar vento estas sufiĉe ŝanĝiĝema, oni devas trovi eblojn de konservado de la rikoltata elektro. Multaj esploroj celas solvi ĉi tiun problemon. 


Ekzemple la troan energion haveblan dum fortaj ventoj oni povus uzi por kunpremi aeron (Akvo ne estas kunpremebla! - ML), kiu poste funkciigus turbinojn kaj generatorojn kaj generus elektron, kiam la vento estas trankvila aŭ la aermovado estas malforta. Ankaŭ estus eble uzi la troon por funkciigi grandajn inerci-radojn kaj tiel konservi iomon da energio. 


Krome oni povus konekti elektrolizan instalaĵon, kiu malkombinas akvon en oksigenon kaj hidrogenon. Bruligante la hidrogenon, oni produktas vaporon, kiun oni uzas por generi energion, kiam ne estas vento. Kombinado de tiu proceduro kun suna energio ankaŭ estas esplorata. Se ĉi tiuj kaj multaj aliaj problemoj estos solvitaj en la antaŭvidebla estonteco (intertempe pasis pli ol kvardek jaroj - ML), estus eble kovri ĉirkaŭ kvin procentojn de la elektraenergiaj bezonoj en vento-favorataj landoj el ĉi tiu fonto. 





Verkita laŭ: Kurze, Gottfried: Vom Winde gedreht. En: technikus 1982, n-ro 7, pĝ. 17-19. Traduko per helpo de Google Translator.


Bildo: Google Gemini





Samstag, 9. August 2025

Ein anderer Zollstreit

Wir, also die Esperantisten, sind von der Einfachheit und leichten Erlernbarkeit des Esperanto überzeugt. Vor Kurzem erhielt ich eine Online-Zeitschrift eines Esperanto-Verbandes. Beim Lesen stolperte ich über das Wort tarifo im Sinn von »Zoll«, also der Abgabe, die man bei der Aus- oder Einfuhr von Waren ins oder vom Ausland zu zahlen hat. 

Bildo: openclipart.com (aŭtoro: Geoffrey)

Es gibt meines Wissens im Esperanto vier Übersetzungen für »Zoll«: Die klassische Zusammensetzung limdepago (Grenzabgabe), das etwas neuere limimposto (Grenzsteuer), weiter das Wort dogano, das vermutlich am verbreitesten ist, und eben tarifo

Dabei hat sich die Bedeutung des Wortes tarifo geändert: 

Im PIV 1977 finde ich als Erstes die Definition: Tabelo de la impostoj, metitaj super importaĵoj aŭ eksportaĵoj de varoj. Es handelt sich nicht um die Abgabe an sich, sondern um das Verzeichnis, in dem die Abgaben aufgeführt sind. Das sieht aus wie Haarspalterei, aber ich denke da an einen Mann, der eine Liste mit Zöllen in die Kameras dieser Welt hält. 

PIV 2020 / vortaro.net sagt: Difinita monsumo, pagenda por la impostoj, metitaj super importaĵoj aŭ eksportaĵoj de varoj. Hier haben wir die Abgabe, nicht das Verzeichnis. Daneben finde ich das Wort dogantarifo (Tarifo de la ŝuldataj pagoj laŭ la varspecoj).

Aber Esperanto ist ja so einfach … Wirklich.


Donnerstag, 31. Juli 2025

Johann-Friedrich Naumann, la fondinto de scienca ornitologio

En la urbo Köthen (en la nuna federa lando Saksio-Anhaltio) ni trovas la Naumann-muzeon, kiu estas la sola muzeo en la mondo dediĉita al la historio de ornitologio. Ties ampleksan kolekton kreis Johann Friedrich Naumann, la fondinto de scienca ornitologio en Eŭropo.

Johann-Friedrich Naumann, kiu mortis je la 15-a de aŭgusto 1857 en aĝo de 76 jaroj, estis filo de agrikulturisto. Lia patro instigis lin observi birdojn jam de frua aĝo.


Naumann entreprenis plurajn vojaĝojn de ĉasado kaj observado kaj iom post iom amasigis grandan kolekton de birdoj ekzemple inkluzive de la formortinta Granda aŭko (malproksima parenco de mevo). Li estis memlerninto kaj verkis multajn sciencajn verkojn pri ornitologio. De 1820 ĝis 1844 li publikigis kune kun Johann Andreas Naumann la dekdu-volumenan "Naturan Historion de la Birdoj de Germanio", kiun li mem ilustris.


Pro sia laboro Naumann ricevis honoran doktorecon kaj estis nomumata profesoro pri naturhistorio.



Granda Aŭko


Montag, 21. Juli 2025

Recenzo pri la libro „Por mi, tio estis interveno de Dio – Atestoj de fido“

Erik Tantal publikigis libron „Por mi, tio estis interveno de Dio – Atestoj de fido“.  Lia filo uzis ChatGPT por generi recenzon, kiun vi povas legi ĉi-sube:

La kolekto „Atestoj de fido“ estas mirinda kunmeto de diversaj voĉoj, kiuj en sia personeco kaj spertoriĉeco montras la multfacetan naturon de kredo. Anstataŭ teologiaj tezoj la leganto ricevas vivajn rakontojn – momentojn de espero, timo, dubsento kaj finfine konfido. La libro sukcesas resti kredinda ĝuste pro sia honesteco: Oni sentas, ke ĉi tiuj spertoj ne estas idealigitaj, sed raportitaj kun sincereco kaj emo al spirita reflektado.

La tekstoj estas rakontitaj kun simpla sed emocie ŝarĝita  lingvaĵo, kiu faras la legadon facila kaj tuŝema. Multaj rakontoj  elvokas la senton, ke Dio povas aperi en la plej neatenditaj  momentoj – en la ĝardeno, dum vojaĝo, en la malsanulejo, eĉ  en la silento de propraj pensoj.

La fakto, ke la nomoj kaj lokoj estas ŝanĝitaj, ne reduktas la  aŭtentikecon, sed male emfazas la universalecon de la  travivaĵoj. Ĉiu leganto povas trovi parton de si en tiuj rakontoj.

Resumo: Libreto plena je senco, spirita profundo kaj inspira forto –  rekomendinda al ĉiuj, kiuj serĉas pli ol nur vortojn: realajn  atestojn pri kredo.

Freitag, 18. Juli 2025

Sep unikaj germanaj vortoj

La germana jutubisto "Der Germanistiker" prezentis filmon pri sep unikaj vortoj, kiuj estas propraj al la germana lingvo. Jen ili:

Heimweh, Verschlimmbessern, Erklärungsnot, bettfertig, sturmfrei, Ohrwurm, Schadenfreude. 

Krom tiuj li uzas la esprimon "alle Jubeljahre". 

"Heimweh" troviĝas en la vortaro de E.-D. Krause (Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007.):  hejmsopiro (Oni sopiras pri io perdita.), hejmveo, sopiro al la patrujo.

"Verschlimmbessern" - Mi tradukas per aĉe plibonigi aŭ eble pli trafe: "aĉplibonigi".

"Erklärungsnot, in Erklärungsnot sein oder kommen" - Neceso de klarigo; esti en prema situacio, ĉar oni devas klarigi ion, kion oni ne volas aŭ ne povas klarigi; seniĝi je klarigoj. Mi ne povas esperantigi la esprimon per unu aŭ du vortoj. En la ĉirkaŭo de ĉi tiu temo Google Translator proponis "esti perdoplena" (to be at a loss) "je klarigoj". 

"bettfertig" - tutsimple: litopreta, preta por enlitiĝo, dormopreta.

"sturmfrei" estas vorto komplika laŭ signifo. Origine ĝi estis eco de fortikaĵo aŭ kastelo, kiun oni ne povas konkeri per armita sturmo. En studenta lingvaĵo ĝi ricevis novan signifon: ĉambro aŭ loĝejo vizitebla liberenemalhelpate de gepatroj aŭ dommastroj.

"Ohrwurm" (la besteto forfikulo) estas facile encerbigebla melodio. Ĝi rampas kiel forfikulo tra la orelo en la cerbon kaj restas tie neforigebla.

"Schadenfreude" troviĝas en la vortaro de E.-D. Krause (Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007.): malica ĝojo.

"alle Jubeljahre" signifas tre malofte aŭ literatur-lingve: unufoje en jardeko.


(Por germanoj: Vi trovas la tradukojn en mia vortaro: http://www.tiny.cc/vortaro )


Mittwoch, 9. Juli 2025

La gulo

La gulo, mustelo-simila predanto proksimume granda kiel ĉashundo, troviĝas en Norda Eŭropo kaj Nordameriko. Ĝi ĉasas lemingojn, lagopojn, ŝafojn kaj moskulojn kaj kelkfoje eĉ mortigas boacojn kaj alkojn. Ĝi ofte ŝtelas viandan logaĵon el ĉasistaj kaptiloj. Ĝi eĉ eniras sameajn kabanojn kaj ŝtelas sekigitan viandon, fiŝojn, fromaĝon kaj aliajn nutraĵojn. Ĝia avideco estas grandega. Ursoj kaj lupoj kutime evitas la gulon. Ĝi povas lerte grimpi arbojn kaj rokojn. Ĝia brun-nigra felo kreskas ĝis okdek kvin cm longe.



(Por germanoj: Vi trovas nekonatajn vortojn en mia vortaro: http://www.tiny.cc/vortaro )


Freitag, 13. Juni 2025

Apud la vojo

Mi loĝas ĉe la rando de malgranda urbo. Kiam la homoj en mia ĉirkauaĵo volas iri en la centron de la urbo, tiam ili diras: "Mi iros en la vilaĝon." Tio memorigas pri la tempo, kiam tio vere estis vilaĝo. La vojo al la "vilaĝo" pasas tra malgranda arbaro preter sekiĝanta rojo kaj arbustejo. 

Foje mi retmesaĝe babilis kun amiko pri artefarita inteligenteco, nuntempa lernado, smartfonoj kaj Google Lens, la bildorekona teknologio de Google. Estiĝis ideo, kiel oni povas kunigi aplikon de smartfonoj fare de lernantoj, Google Lens kaj instruado ekzemple pri botaniko. Oni metas taskon: "Irante hejmen, fotu la plantojn starantajn ĉe la vojo kaj rekonu ilin per Google Lens, se vi ne konas ilin." 

Oni povas ampleksigi la taskon: traduku la nomojn de la plantoj en iun fremdan lingvon, skribu blogeron pri la plantoj, faru komputeran prezentaĵon. 

Kiam mi iris tra tiu "Birkenweg" al la centro de la urbo, mi demandis min: Kial mi ne mem plenumas tiun taskon? Jes, jen miaj fotoj (2025-06-13).

urtiko


flava irido



falarido

floronta rubuso

ranunkolo

driopterido

betulo

egopodio

velkiĝinta rododendro

acero kampa

Birkenweg-vojo