Freitag, 22. August 2025

Elektra energio per vento

La generado de elektro el rikoltado de vento estas ĉiutaga temo. Iuj ŝajnigas, ke la generado kaj konservado de elektro kaj la aplikado ekzemple por aŭtomobiloj estas tute nova teknologio. Tute male. La tekniko de elektraj surstrataj veturiloj (1881, Trouvé) estas pli aĝa ol tiu de veturiloj kun brulmotoroj pelataj per benzino (1886, Benz) aŭ per dizeloleo (post 1893, Diesel). 


Vidu ankaŭ: https://esperanto-sh.blogspot.com/2019/09/la-elektra-automobilo.html


Mi deflankiĝas de mia temo. Hodiaŭ mi skribas pri la generado de elektro el vento. Hazarde mi trovis artikolon en malnova junulara scienc-teknika revuo de Germana Demokratia Respubliko »technikus« pri perventaj elektrocentraloj. Jen la modifita kaj tre koncizigita teksto devenanta el 1982, kiu priskibas problemojn kaj solvojn, kiuj estas tre konataj al mi.


Ĉar vento estas sufiĉe ŝanĝiĝema, oni devas trovi eblojn de konservado de la rikoltata elektro. Multaj esploroj celas solvi ĉi tiun problemon. 


Ekzemple la troan energion haveblan dum fortaj ventoj oni povus uzi por kunpremi aeron (Akvo ne estas kunpremebla! - ML), kiu poste funkciigus turbinojn kaj generatorojn kaj generus elektron, kiam la vento estas trankvila aŭ la aermovado estas malforta. Ankaŭ estus eble uzi la troon por funkciigi grandajn inerci-radojn kaj tiel konservi iomon da energio. 


Krome oni povus konekti elektrolizan instalaĵon, kiu malkombinas akvon en oksigenon kaj hidrogenon. Bruligante la hidrogenon, oni produktas vaporon, kiun oni uzas por generi energion, kiam ne estas vento. Kombinado de tiu proceduro kun suna energio ankaŭ estas esplorata. Se ĉi tiuj kaj multaj aliaj problemoj estos solvitaj en la antaŭvidebla estonteco (intertempe pasis pli ol kvardek jaroj - ML), estus eble kovri ĉirkaŭ kvin procentojn de la elektraenergiaj bezonoj en vento-favorataj landoj el ĉi tiu fonto. 





Verkita laŭ: Kurze, Gottfried: Vom Winde gedreht. En: technikus 1982, n-ro 7, pĝ. 17-19. Traduko per helpo de Google Translator.


Bildo: Google Gemini





Samstag, 9. August 2025

Ein anderer Zollstreit

Wir, also die Esperantisten, sind von der Einfachheit und leichten Erlernbarkeit des Esperanto überzeugt. Vor Kurzem erhielt ich eine Online-Zeitschrift eines Esperanto-Verbandes. Beim Lesen stolperte ich über das Wort tarifo im Sinn von »Zoll«, also der Abgabe, die man bei der Aus- oder Einfuhr von Waren ins oder vom Ausland zu zahlen hat. 

Bildo: openclipart.com (aŭtoro: Geoffrey)

Es gibt meines Wissens im Esperanto vier Übersetzungen für »Zoll«: Die klassische Zusammensetzung limdepago (Grenzabgabe), das etwas neuere limimposto (Grenzsteuer), weiter das Wort dogano, das vermutlich am verbreitesten ist, und eben tarifo

Dabei hat sich die Bedeutung des Wortes tarifo geändert: 

Im PIV 1977 finde ich als Erstes die Definition: Tabelo de la impostoj, metitaj super importaĵoj aŭ eksportaĵoj de varoj. Es handelt sich nicht um die Abgabe an sich, sondern um das Verzeichnis, in dem die Abgaben aufgeführt sind. Das sieht aus wie Haarspalterei, aber ich denke da an einen Mann, der eine Liste mit Zöllen in die Kameras dieser Welt hält. 

PIV 2020 / vortaro.net sagt: Difinita monsumo, pagenda por la impostoj, metitaj super importaĵoj aŭ eksportaĵoj de varoj. Hier haben wir die Abgabe, nicht das Verzeichnis. Daneben finde ich das Wort dogantarifo (Tarifo de la ŝuldataj pagoj laŭ la varspecoj).

Aber Esperanto ist ja so einfach … Wirklich.


Donnerstag, 31. Juli 2025

Johann-Friedrich Naumann, la fondinto de scienca ornitologio

En la urbo Köthen (en la nuna federa lando Saksio-Anhaltio) ni trovas la Naumann-muzeon, kiu estas la sola muzeo en la mondo dediĉita al la historio de ornitologio. Ties ampleksan kolekton kreis Johann Friedrich Naumann, la fondinto de scienca ornitologio en Eŭropo.

Johann-Friedrich Naumann, kiu mortis je la 15-a de aŭgusto 1857 en aĝo de 76 jaroj, estis filo de agrikulturisto. Lia patro instigis lin observi birdojn jam de frua aĝo.


Naumann entreprenis plurajn vojaĝojn de ĉasado kaj observado kaj iom post iom amasigis grandan kolekton de birdoj ekzemple inkluzive de la formortinta Granda aŭko (malproksima parenco de mevo). Li estis memlerninto kaj verkis multajn sciencajn verkojn pri ornitologio. De 1820 ĝis 1844 li publikigis kune kun Johann Andreas Naumann la dekdu-volumenan "Naturan Historion de la Birdoj de Germanio", kiun li mem ilustris.


Pro sia laboro Naumann ricevis honoran doktorecon kaj estis nomumata profesoro pri naturhistorio.



Granda Aŭko


Montag, 21. Juli 2025

Recenzo pri la libro „Por mi, tio estis interveno de Dio – Atestoj de fido“

Erik Tantal publikigis libron „Por mi, tio estis interveno de Dio – Atestoj de fido“.  Lia filo uzis ChatGPT por generi recenzon, kiun vi povas legi ĉi-sube:

La kolekto „Atestoj de fido“ estas mirinda kunmeto de diversaj voĉoj, kiuj en sia personeco kaj spertoriĉeco montras la multfacetan naturon de kredo. Anstataŭ teologiaj tezoj la leganto ricevas vivajn rakontojn – momentojn de espero, timo, dubsento kaj finfine konfido. La libro sukcesas resti kredinda ĝuste pro sia honesteco: Oni sentas, ke ĉi tiuj spertoj ne estas idealigitaj, sed raportitaj kun sincereco kaj emo al spirita reflektado.

La tekstoj estas rakontitaj kun simpla sed emocie ŝarĝita  lingvaĵo, kiu faras la legadon facila kaj tuŝema. Multaj rakontoj  elvokas la senton, ke Dio povas aperi en la plej neatenditaj  momentoj – en la ĝardeno, dum vojaĝo, en la malsanulejo, eĉ  en la silento de propraj pensoj.

La fakto, ke la nomoj kaj lokoj estas ŝanĝitaj, ne reduktas la  aŭtentikecon, sed male emfazas la universalecon de la  travivaĵoj. Ĉiu leganto povas trovi parton de si en tiuj rakontoj.

Resumo: Libreto plena je senco, spirita profundo kaj inspira forto –  rekomendinda al ĉiuj, kiuj serĉas pli ol nur vortojn: realajn  atestojn pri kredo.

Freitag, 18. Juli 2025

Sep unikaj germanaj vortoj

La germana jutubisto "Der Germanistiker" prezentis filmon pri sep unikaj vortoj, kiuj estas propraj al la germana lingvo. Jen ili:

Heimweh, Verschlimmbessern, Erklärungsnot, bettfertig, sturmfrei, Ohrwurm, Schadenfreude. 

Krom tiuj li uzas la esprimon "alle Jubeljahre". 

"Heimweh" troviĝas en la vortaro de E.-D. Krause (Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007.):  hejmsopiro (Oni sopiras pri io perdita.), hejmveo, sopiro al la patrujo.

"Verschlimmbessern" - Mi tradukas per aĉe plibonigi aŭ eble pli trafe: "aĉplibonigi".

"Erklärungsnot, in Erklärungsnot sein oder kommen" - Neceso de klarigo; esti en prema situacio, ĉar oni devas klarigi ion, kion oni ne volas aŭ ne povas klarigi; seniĝi je klarigoj. Mi ne povas esperantigi la esprimon per unu aŭ du vortoj. En la ĉirkaŭo de ĉi tiu temo Google Translator proponis "esti perdoplena" (to be at a loss) "je klarigoj". 

"bettfertig" - tutsimple: litopreta, preta por enlitiĝo, dormopreta.

"sturmfrei" estas vorto komplika laŭ signifo. Origine ĝi estis eco de fortikaĵo aŭ kastelo, kiun oni ne povas konkeri per armita sturmo. En studenta lingvaĵo ĝi ricevis novan signifon: ĉambro aŭ loĝejo vizitebla liberenemalhelpate de gepatroj aŭ dommastroj.

"Ohrwurm" (la besteto forfikulo) estas facile encerbigebla melodio. Ĝi rampas kiel forfikulo tra la orelo en la cerbon kaj restas tie neforigebla.

"Schadenfreude" troviĝas en la vortaro de E.-D. Krause (Großes Wörterbuch Deutsch-Esperanto. Hamburg: Buske 2007.): malica ĝojo.

"alle Jubeljahre" signifas tre malofte aŭ literatur-lingve: unufoje en jardeko.


(Por germanoj: Vi trovas la tradukojn en mia vortaro: http://www.tiny.cc/vortaro )