Homa etologio estas branĉo de prikonduta biologio, kiu aparte studas tiujn kondutojn de nia specio, kiujn oni povas konsideri denaskaj aŭ kiuj havas denaskajn fundamentojn. Moderna homa etologio enkorpigas la eltrovojn de klasika etologio, socibiologio kaj, ekzemple, lernado-teorio. La plej konata germanlingva esploristo kaj fondinto de ĉi tiu kampo estas Irenäus Eibl-Eibesfeldt (1928-2018).
La serĉado pri homaj kondutoj, kiuj okazas en preskaŭ identaj formoj en vasta gamo da kulturoj, plurfoje provokis akrajn debatojn. Ĝi principe kontraŭdiras vidpunktojn, laŭ kiuj homa evoluo estas determinita nur per edukado (do lernado).
Tamen oni vaste akceptis, ke denaskaj principoj de konduto (ekzemple la kontrolo de vizaĝmuskoloj dum ridetado) kaj lernitaj kondutaj ŝablonoj kune formas homan konduton: ekzemple denaskaj principoj, kiuj estas socie avantaĝaj, estas parte plifortigataj de edukado kaj kulturo, dum aliaj montriĝas ŝarĝoj, kiuj povas malfaciligi socian kunekzistadon kaj tial estas ofte kulture malfortigataj kaj subpremataj.
La etologoj Konrad Lorenz (1903-1989) kaj Eibl-Eibesfeld priskribas, kiel pseŭdospeciigo — ŝajna, neaŭtentika speciigo — estas uzata ĉe homoj por malefikigi la instinktojn, kiuj celas malhelpi la mortigon de samspeciuloj.
Ĉe homoj kiel ĉe plej multaj mamuloj ekzistas enecaj malhelpoj kontraŭ la mortigo de samspeciuloj. Ekzistas malsamaj “programoj” en denaska konduto por enspecia kaj eksterspecia agreso.
La programo de enspecia agreso celas kaŭzi signifan vundon al la partoprenantoj, dum eksterspecia agreso temas pri detrui la malamikon aŭ kapti manĝaĵon.
Tamen eblas, ke homoj traktas aliulojn laŭ sia percepto, kvazaŭ ili apartenus al malsama specio, ĉar tiuj havas malsaman lingvon, aspekton, vestaĵojn ktp., kio tiam ebligas kruelaĵojn. Tial alarmiloj ĉiam devas sonori, kiam ajn iu deklaras la riĉulojn, la dekstrulojn, la maldekstrulojn aŭ iun alian la malamiko. Estas precipe grave kaj danĝere, kiam iu deklaras membrojn de ekstergrupo malpuraj aŭ nekredantoj.
(Por germanoj: Vi trovas tradukojn el Esperanto en germanan lingvon en mia vortaro: http://www.tiny.cc/vortaro )
